Ünlü gökbilimci Carl Sagan’ın yıllar öncesinde altını çizdiği gibi: “Yaşam daima yolunu bulur”. Tabiatın, insan elinin yardımına ihtiyaç duymadan kendi kendine yetebilmesi pekâlâ mümkündür. En kısıtlı ortamlarda dahi yaşamın bir şekilde yolunu bulduğu, David Latimer’in 1960’lı yıllarda ortaya koyduğu bir deneyde geçerliliğini koruyor.

Şişe bahçelerinin bir trend halini aldığı 1960’lı yıllarda Latimer’ın aklına bir deney yapma fikri gelir. Evine getirdiği büyük hacimli bir şişenin içine tohum yerleştirmeye başlar. Tohum, Tradescantia olarak bilinen telgraf çiçeğine aittir. Tradescantia tohumlarını bir miktar gübre ve su ile bıraktıktan sonra şişenin kapağını sıkıca kapar. Şişenin içerisine hava ve su girmemesi deneyin ilerleyişi açısından çok önemlidir. Çünkü Latimer bu deneyinde, bitkilerin kendi mikro evrenlerindeki en zorlu koşullarda hayatta kalıp kalamayacağını öğrenmek istemektedir. Su ve hava olmadan bir bitkinin yaşama tutunabilmesi pek olası gözükmez. Ancak deneyin aşamaları Latimer’ı şaşkınlık içinde bırakacak bir düzeye doğru ilerlemektedir.

Şişe içinde havasız ve susuz bir şekilde büyümeye devam eden çiçek, zaman içinde şişenin bütün hacmini kaplayacak kadar yaprak açmaya devam eder. Latimer, sadece 1970’li yılların başında kapağı açarak su verdiğini açıklamıştır. Bu tarihten günümüze kadar şişenin ağzı tamamen kapalı tutulmuş, bir nevi mühürlenmiştir. Tradescantia, zamanla kendi ekosistemini oluşturmuş ve şişedeki mikro evreninde büyüme devam etmiştir. Peki, bu durum nasıl mümkün oldu?

Bitki öncelikle gün ışığından aldığı enerjiyi fotosentez yaparak oksijen üretimini sağlar. Oksijenin üretilmesiyle birlikte ekosistemde nemlenme oluşur. Bitkinin su ihtiyacı bu nemlenme ile karşılanır. Yaprakların düşmeye başlamasıyla karbondioksit için uygun ortam oluşmaya başlar. Ayrıca yaprakların çürümesi bitkinin ana besinini alabilmesinin önünü açar. Telgraf çiçeğinin dış koşullardan izole bir ortamda hayatta kalabilmesinin formülü budur. Bu deney David Latimer’ın cam şişe içindeki mikrokozmosu olarak kayıtlara geçmiştir.

Deney günümüzde NASA’nın dünya dışı gezegenlerde yürüttüğü çalışmalara ışık tutmaktadır. Gerekli yaşam alanını oluşturabilmek için bitki ekosistemlerinin gücünden faydalanılabileceği üzerinde duruluyor. Mars gibi gezegenler bu ekosistem modeli ile insanoğlu tarafından kolonileştirilebilir.